Server nedir ne işe yarar serverlar yazılımsal veya donanımsal olarak kendisinden hizmet veya servis bekleyen client yazılım veya donanımlara hizmet veren ana sunucudur.

İnternet ve birçok kaynak kitapta software server sistemleri hakkında bilgi bulabilir, okuyabilirsiniz.

Ne yazık ki hardware server sistemleri hakkında yeterince bilgi hem yabancı kaynaklarda hemde türkçe kaynaklarda bulunmuyor.

Okuyacağınız makale bu açıklığı bir nebzede olsa kapatmaya çalışacak ve donanımsal serverlar hakkında bilgi sağlamayı amaçlamıştır.

Server nedir  ilk olarak bu sorunun tanımıyla başlayalım.

Server Nedir 

Server Nedir  (Storage Rock Blade Nas Sunucular)

Bir bilgisayar ağında diğer bilgisayar-aygıtlara ve kullanıcılara çeşitli bilgileri veya uygulamarı paylaştıran yada dağıtan yapıdır. Bu tanımdan anlaşılacağı üzeri server’ın bir ağ üzerinde barınması şarttır diğer türlü self çalışan bir server hiçbir anlam teşkil etmez, bir iş istasyonu içerisinde yer alması gereklidir.

Software Server

Software (Yazılımsal) serverlar bir donanımın üzerinde çalışan adındanda anlaşılacağı üzere yazılım bütünü yada parçacıklarıdır. Bu server bir işletim sistemi olabileceği gibi Örn: Microsoft Windows Server, Debian, Redhat v.b,  bir uygulama serverıda olabilir Sql Server, Isa Server,Exchange Server, Qmail server.

Software server’a örnek olarak Windows Server 2008 , 2012 veya 2016 veya yakın zamanda çıkacak olan 2019 sürümlerini sayabiliriz.

Bir örnek olması için Windows server 2008 üzerine Active Direcory kurulumuna buradan bakabilirsiniz.

Hardware Server 

Hardware (Donanımsal) serverlar işletim sistemini ve yukarıda saydığımız gibi yazılımsal server uygulamarını üzerinde barındıran donanımlara sahip server kasalardır.

Peki bu uygulamaları neden pc yada notebooklara değilde bu serverlar üzerine kuruyoruz? İşte bu sorunun cevabı neden serverlara gereksinim duyduğumuzu tam anlamıyla cevaplıyor.

Çünkü bu donanımsal serverlar çok fazla yükü taşıyabilecek donanımsal özelliklere sahiptir, öyle ki üzerinde 8,16 işlemci barındırabileceği gibi 500 gb üzerinde ram taşıyabilecek kapasitelere sahiptirler.

Bu kısa açıklamadan sonra artık server dediğimizde tamamen hardware serverlardan bahsediyor olacağız, serverlardan bahsetmeye başladığımızda ilk olarak üzerinde konuşulacak şey mainframelerdir.

Mainframe Nedir

Serverların atası olarak bilinen mainframe ler 1950 ve 1960’lı yıllarda başta IBM olmak üzere UNIVAC, General Electric gibi devler tarafından geliştirildiler.

Boyut olarak oldukça geniş yer kaplayan bu dev cihazların eski yazılımlarla uyumlu olabilmesi, bir belleğin yada diskin crash olması durumunda sistemin çalışmaya devam etmesi, sistem çalışırken dahi parça değiştirilebilmesi (sanırım sizlere yabancı gelmiyordur) bu özelliklere rağmen büyük yer kaplaması ve oldukça pahalı sistemler olması orta ve küçük ölçekli yapılara hitap etmeyen mainframelerin  kullanılamamasının temel sebepleriydi.

Mainframeler yerlerini yavaş yavaş pc ye benzeyen ama onlara mainframe özellikleri katılmış olan serverlara yerini bıraktılar.

Günümüzde mainframeler hala Enterprise yapılarda ve finans-bankacılık sektöründe kullanılmlaya devam ediyor, üzerinde çalışan işletim sisteminin ve mainframe yapısına hakim olanların fazla olmaması bu dev makineleri güvenlik açısından oldukça cazip kılıyor.

IBM üzerinde Unix-Linux koşan mainframeler piyasaya sürerek hala bu eski geleneği devam ettirmeye çalışıyor,  IBM tarafından mainframe kullanan şirketlerden alınan yıllık yüzbinlerce dolarlık bakım anlaşmaları karşılığı mebla bunun nedenini açıklıyor olsa gerek.

Mainframelerin miladlarını doldurmalarından sonra pc sistemlerine benzeyen, boyutlarının daha büyük olmasının yanı sıra içerisindeki parçalarında çok daha güçlü olduğu sistemler yerlerini aldı, peki birazdan ayrıntılarıyla işleyeceğimiz serverların tercih edilmesinin nedeni nedir öncelikle buna bakalım.

Konsolidasyon:  Server sistemleri dağınık pc sistemlerinin aksine konsolide bir şekilde birbirleriyle bağlantılı çalışabilir.

Ölçeklenebilirlik:  Kurulacak yada zaten varolan altyapıya göre şekillendirilebilen, Altyapının güçlendirilmesi yada zayıflatılması durumuna serverların direk sayılarının, işlemcilerinin, disk kapasitelerinin, yada ram miktarının arttırılıp azaltılabilmesi.

Devamlılık: Sistemlerin yada sistem datalarının crash olmadan sürekliliğinin sağlanabilmesi.

Performans:   Server sistemlerinin pc bilgisaryarlara göre 10 larca kat hızlı ve güçlü çalışabilmesi.

Güvenilirlik:  Dataların  raid, sistemlerin ve yine dataların cluster, load balancer  teknolojileri sayesinde son derece güvenilir olması.

Hot swap – Plug : Server parçalarının server çalışır halde iken dahi çıkartılması, değiştirilmesi, yenisinin takılması işlemlerinin kolayca yapılabilmesi.

Desteklenebilirlik-Supportability: Şirketlerin müşterlerine server bazında sundukları carepack, service pack gibi anlaşmalar sayesinde çok kısa sürede parça yada sistem garantileri.

Yukarıda saydığımız örnekleri çoğaltmamız mümkün,  ama yukarıdaki sebepler neden server sistemlerinin tercih edilmesi gerektiğini sanırım yeterince açık yansıtmıştır.

Server Çeşitleri

Makalemizin en can alıcı noktası olan server sistem çeşitlerini işlemeye başlamadan önce server pazarındaki firmalara kısaca bakalım bunların bir kısmı dev bilgisayar şirketleriyken bir kısmı da server pazarına yeni giren veya yükselişte olan firmalar. Server piyasasına hakim olan genelde 4 büyük firma var diyebiliriz bunlar sırasıyla IBM, DELL, SUN ve HP bunların yanı sıra EMC, FUJITSU SIEMENS, INTEL, TYAN, ASUS gibi firmalarda server pazarında yer alıyorlar.

1- Tower Server 

Server çeşitlerinden ilk bahsedeceğimiz tip Tower (Kule) Serverlar, PC bilgisayarlara oldukça benzeyen towerların  rack yada blade serverlara göre avantajları yada dezavantajları vardır.  Bir tower satın almak kesinlikle size opsiyon sağlayacaktır, 1-9 kişiye hizmet verecek server alabileceğiniz gibi 70-100 kişiye hizmet verecek bir tower sunucu konfigürasyonuda bulabilirsiniz.

1-      Tower serverların avantajları;

a-      Tower serverların en önemli özelliği scalabilitesi yani ölçeklenebilirliği bir tower server düşük bir konfigürasyonla satın alınıp daha sonra ihtiyaca göre parça ilave edilebilir yada sökülebilir.

b-      Tower serverlar yapı olarak geniş bir alana yayıldığından parçalarında arasında mesafe vardır buda serverın iyi soğuması ve daha performanslı çalışması anlamına gelir.

2-      Tower serverların dezavantajları;

a-      Tower serverlar rack yada blade serverlara göre daha fazla yer kaplar ve daha ağırdırlar

b-      Tower serverlarda kablolamalar daha karmaşık ve düzensiz durumdadır.

c-       Tower serverlar içerisinde daha fazla parça barındırdığından daha fazla fanada sahiptirler bu yüzden daha fazla ses çıkarırlar.

2- Rack (Rack Mounted) Server

Rack serverların bir diğer adıda rack mounted serverdır, türkçe  raf sunucu yada rafa yerleştirilebilir sunucu olarak adlandırabiliriz.

Böyle adlandırılması da gayet mantıklı çünkü dizayn olarak bu sunucuları bir çekmecenin rafına benzetebiliriz.

Rack serverların en büyük avantajı çok az yer kaplaması ve fiyat olarak diğer serverlara nazaran daha cazip fiyatlı olmasıdır.

Bir rack serverın özelliklerine göre boyutu 1u, 2u, 3u, 4u yada 5u olarak değişebilir  1u serverın boyutu 1.75 inch dir yani yaklaşık olarak 4.5 cm dir.

Bir rack kabini full olarak 1u serverlar doldurmamız durumunda sadece bir rack kabinete 40 adetin  üzerinde server sığabilir  sanırım buda bize rack serverların neden tercih sebebi olduğunu gayet açık gösteriyor.

Rack serverlar daha çok datacenterlar yada çok fazla sunucunun kullanılması gereken yerlerde bulunur.

1-      Rack Mounted Serverların Avantajları ;

a-      Rack serverlar  diğer tip serverlara göre daha az yer kaplar.

b-      Fiyat olarak diğer tip serverlara nazaran daha uygundur.

c-       Kurulum ve yerleştirmesi diğer serverlara göre daha kolaydır.

d-      Kablolama ve dizayn daha basit ve düzenlidir.

2-      Rack Mounted Serverların Dezavantajları ;

a-      Server parçaları geniş alana yayılmadığından konfigürasyonları düşük olur

b-      Boyutları düşük olduğundan daha sonra ölçeklenebilirliği yoktur yada çok azdır.

c-       Rack serverlar arasındaki parçalar birbirine yakın olduğundan soğutması daha zordur.

3- Blade Server

Blade serverlar diğer server tiplerine göre biraz daha zor tanımlanabilecek yapıdadırlar, fakat blade serverları görünüm olarak rock mounted serverlara benzetirsek yanılmış olmayız.

Blade serverları diğer tip serverlardan ayıran en önemli özelliği bir şaşe (şaşi, chassis) içerisinde yer almalarıdır, şaseyi ise en kaba tabirle rack servarlardaki rack kabinlere benzetebiliriz.

Serverların bir şaşe içerisinde yer almasının bir çok avantajı var bunların en başında enerji tasarrufu ve high availibility geliyor, enerji tasarrufunun yanı sıra kablo karmaşası ve karışıklığına (network, Mouse-keyboard,power,kvm) son derece etkin bir çözüm sunuyor.

Blade serverlar yüksek yoğunluklu yapılarda daha fazla tercih ediliyor, bankacılık, sigorta şirketleri v.b enterprise yapılar altyapılarını blade üzerinde tutuyorlar.

Google’ın farmlarında blade sunucu barındırdığını yazarsak sanırım tam olarak yaygın kullanım alanlarını daha net kavrayabiliriz.

Blade sunucular ata, scsi disklerle temin edilebildiği gibi SAN, NAS yada fiber channel storage arealara uyumlulukla tasarlanırlar.

Günümüzde artık daha sık duyduğumuz çevreye uyumlu bilgisayarlar, Green  IT  tam olarak blade serverları işaret ediyor çünkü bir blade server diğer tip serverlara göre %70 e varan oranlarda enerji tasarrufu sağlayabilir.

Büyük yapılarda senelik onbinlerce dolar maliyet tasarrufu anlamına geliyor bu maliyet tasarrufu şirketlerin yararına olduğu gibi blade serverlarında fiyatlarının yüksek olmasında etken rol oynuyor.

Sanallaştırmayla da tam uyumlu olarak tasarlanan bu serverlar  üzerlerindeki management yazılımları sayesinde hem sanal makinaları dahi kontrol edebilmemize hemde oluşacak bir donanımsal sıkıntıdan önceden haberdar olmamızı sağlıyor.

Blade Serverların üzerinde yaygın olarak kullanılan platformlar şöyle

• www servisleri, web hizmetleri
• DNS, DHCP veya Active Directory gibi altyapı applicationları
• Streaming içerik
• File Server ve servisleri
• Terminal Server Hizmetleri
• Mail Sunucuları
• Veritabanları hosting (Ms SQL, Oracle,MYSQL)
• ERP-SAP Uygulamaları
• Sanallaştırma (VMWare,ESX,Hyper-v)

1-      Blade Serverların Avantajları ;

a-      Yüksek performans gerektiren durumlarda etkin çözüm

b-      Modüler ölçeklenebilirlik ve yüksek erişilebilirlik sağlar

c-       Yüksek enerji tasarrufu  sağlar

d-      Kablolama altyapısı problemleri minimum durumdadır

e-      Kontrol ve Bakım kolaylığı sunar

f-       Uzun sürede maliyet tasarrufu sağlar

g-      Çevreye daha az zararlı olması

2-      Blade Serverların Dezavantajları ;

a-      Yüksek maliyetli olması

b-      Yoğunluk nedeniyle ek soğutma sistemleri gerektirmesi

4- Storage Server

Bir başka açıklanması zor olan server tipide storage serverlardır, storage serverlar (Depolama Sunucuları) adından da anlaşıldığı gibi çok fazla yer gerektiren uygulamalar için çözüm getiren server tipleridir.

Üzerlerinde çok fazla disk barındırırlar. Storage server’ın mantığını anlamak için File Server mantığını kavramamız gerekir. File Serverlar kritik ve merkezi bilgilerin yer aldığı dosyaları tutarlar.

Örnerğin : Şirket dökümantasyonları, Oracle, ERP, Logo v.b ortak kullanımdaki dosyaların alanlardır, bu kritik uygulamalar çok fazla disk alanına gereksinim duyduğundan bunları Storage Serverlarda barındırırız.

Storage Serverlar bir tower yada Rack Mounted tipinde olabileceği gibi Network Area’lar şeklindede bulunabilirler.

Storage serverlardan bahsedilmişken depolama ünitelerindende kısaca bahsetmeden geçmeyelim, depolama ünitelerinide 3 ana başlık altında sıralayabiliriz bunlar DAS , NAS ve SAN.

DAS (Direct Attached Storage) Nedir 

Bu depolama ünitesi adından da anlaşılacağı üzere servera direkt bağlı olarak çalışır.  Arada hub , switch , router gibi ek donanımlara gerek duymadan bağlı tutacağınız serverın diski gibi çalışır.

ATA, SATA, eSata, SCSI arabirimlerini kullanır ve  çeşitlerine göre hot swap diskler, yedekli güç kaynağı , raid topolojisindeki konfigürasyonlarıyla ihtiyaçlara cevap verebilen bir ünitedir. Ayrıca console yardımıyla DAS  unitenizi yönetebilirsiniz.

NAS  (Network Attached Storage) Nedir

Network attached storage’ı Das tan ayıran en büyük özelliği üzerindeki diskleri birden fazla servera tanıtabilmemizdir.

ATA, SCSI, ISCSI, Fiber Channel gibi arabirimleri kullanan NAS’lar bir cluster ve raid array configürasyonlarınıda desteklerler ayrıca üzerinde operating system barındırabilirler.

SAN  (Storage Area Network) Nedir

Storage area networkleri DAS ve NAS’dan ayıran en temel özelliği daha konsolide olmasıdır. Tape Backup ünitelerini dahi SAN’a bağlayabiliriz bu sayede daha konsolide çalışabilirler.

Genellikle Fiber Channel ve ISCSI bağlantı arabirimini kullanan SAN ler yine kendi üzerlerinde operating sistem barındırırlar. Ayrıca gerek SAN gerekse NAS sistemlerinin alternatif software çözümlerinin bulunduğunu da belirtmekte fayda var.

Bknz: FreeNas, Openfiler

Tape Backup

Bir depolama ünitesinden çok yedekleme çözümü olsa da tape backup ünitesine de kısaca değinmekte fayda var.

Tape Backup,  eskiden radyolarda bulunan kasetlere benzeyen ve yine kaset olarak adlandırdığımız tipte diskler barındırırlar ve bu disklere veriler yazılarak backup  alınmasını sağlarlar.

Her ne kadar tercih edilmeyen bir teknoloji gibi görünse de günümüzde oldukça kapasiteli kasetler bulunmakta ve maliyet açısından fayda sağlamaktadırlar.

Depolama birimlerini de kısaca tanımladıktan sonra makalemizi burada sonlandırıyoruz, umarım bu makale bu konudaki ihtiyaca yanıt olabilir.

Bu uzun ve detaylı makalede (bu makaleyi hazırlamak 1 haftamı aldı) Server nedir , server çeşitleri nelerdir sorusuna yanıt verdim.

Etiketler; Server Nedir, Sunucu Nedir, Server nedir ne işe yarar, Storage Server Nedir, Blade Server Nedir, Mainframe Nedir, Das nedir, SAN nedir, tape backup nedir.

Dipnot: Resimlerin çoğu tarafımdan çekilmiştir.

Ayrıca aşağıdaki linkten videolu olarak server nedir izleyebilirsiniz